شعر و عوامل مرتبط با آن (1)

•پرهام طلایی

اصولا در  مورد شعر همیشه دو  دیدگاه  وجود داشته.یکی نظر ادبا ودیگری  فلاسفه. مثلا نظریات ارسطو در فن شعر؛ ودر مقابل دیدگاه شمس القبس رازی. در المعجم فی  المعاییر اشعار عجم5، به طور خلاصه نظریه ادبا بیشتر راجب به ساخت بیرونی شعره. یعنی کلامی موزون و مقفا دارای وزن  و قافیه. اما نظر فلاسفه بیشتر بر مخیل بودنه. یعنی با تعریف امروز بیشتر میخونه. و نظریه خواجه نصیر  که هم فیلسوف هم ادیب هست در کتاب معیار اشعار، که وزن درونی  ونه عروضی  رو جز لوازم شعر بیان می کنه.
■منظور از مخیل بودن:خیال انگیز بودن و توجه به عنصر تخیل است.
کتاب "فن شعر" رو در صورت امکان حتما مطالعه کنید. تا به حال تعاریف  بسیار زیادی در مورد شعر داده شده. مثلن کسی شعر رو رقص دهان  تعریف میکنه ؛ و هر کس به نوعی، اما جز اصلی اکثر تعاریف همون عنصر خیاله. که به صورت کلام مخیل سخن خیال آمیز و توجه به ایماژ بیان میشه. عنصر دیگر ی که در تعریف شعر روش تاکید میشه وزنه ؛ که البته به نظر خیلی ها جزو اصلی شعر نیست ولی معمولن همراه شعره. البته منظور از وزن صرفن وزن عروضی نیست. وزن عروضی فقط یک نوع  از وزنه. برای شناخت وزن باید واژه رو شناخت. هر کلمه دو جز داره: یکی معنا و دیگری لفظ. هر صوتی 4 ویژگی داره :
1)امتداد که وزن عروضی بر مبنای اونه. یعنی مدت زمانی که حرف ادا میشه. مثلا در زبان عربی ما مصوت بلند  آ  نداریم. بلکه عرب ها فتحه رو ممتد می کشن و به صورت ا بیان میکنند. مثلن نمیگن آمنوا.(امنو) ؛ اما در زبان فارسی فتحه و آ  از لحاظ مخرج حروف باهم تفاوت دارن. و شما هرچی ا رو بکشید و مد بدید آ نمیشه.
2) دیگری زیر وبمیه
3) و بعدی رنگ آمیزی صوته
4) و بعدی ارتفاع صوتیه
مثلا رنگ آمیزی. شما اگه یه قطعه موسیقی رو با سه تار بزنید و بعد همون رو با پیانو همه چی مثل همه اما  دوساز کاملن صداشون متفاوته. این رنگ صوته ، علتش هم تارهاییست که همزمان با تار اصلی مرتعش میشن. مثل تفاوت صدای دو شخص که صوت واحدی رو ادا می کنن. زیر و بمی همون اکتاو هست.
●جمع بندی:
یکی دید گاه1.ادبا ودیگری 2.فلاسفه : 1.اولی مبتنی بر شکل ظاهری شعر یعنی وزن وقافیه و 2.دومی مبتنی بر جنبه درونی تخیل استواره و شعر رو کلامی مخیل  یعنی خیال انگیز میدونه. بعد گفتیم یکی از نمود های موسیقی وزن عروضیه. که مبتنی بر امتداد صوته. یعنی مدت زمان تلفظ صوت. و گفتیم که شعر از واژه ها ساخته میشه و واژه دو بعد داره : لفظ و معنا. لفظ که صوته وصوت چهار ویژگی داره. که اونواز بقیه اصوات جدامی کنه.